ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ 50 ਲੱਖ ਲੋਕ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ(Climate Change Risks) ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਕਾਰਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਹੜ੍ਹਾਂ (Flood in India-Pakistan) ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਗੇ। ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਨੇ ਇਸਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਿਊਕੈਸਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਇੱਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲ ਦੇ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਪਹਾੜੀ ਏਸ਼ੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਪਠਾਰ, ਕਿਰਗਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਚੀਨ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ 9.3 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਟੀਮ ਨੇ 1,089 ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਬੇਸਿਨਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਲੋਬਲ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ GLOF ਤੋਂ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਅਤੇ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਝਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ।
ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਝੀਲ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੋਖਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੁਲਾਂਕਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਝੀਲ ਦਾ ਵਿਸਫੋਟ (Glacial floods) ਕਾਰਨ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟਦੇ ਹਨ, ਪਿਘਲਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਕੇ ਝੀਲਾਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਫਟਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਤਬਾਹੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲ ਦੇ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਲੇਕ ਆਊਟਬਰਸਟ ਫਲੱਡ (GLOF) ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ 120 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਈ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਰਨਲ ਨੇਚਰ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫਟਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ, ਹੇਠਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵੇਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੜ੍ਹਾਂ (ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੜ੍ਹ) ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੜ੍ਹ ਨੇ ਕਾਫੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਹੜ੍ਹ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੀਬ 2000 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗਵਾਉਣੀ ਪਈ।
ਲੰਡਨ-ਨਿਊਯਾਰਕ, ਮੁੰਬਈ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਡੁੱਬ ਜਾਣਗੇ, ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਕਾਰਨ?
ਜੇਨੇਵਾ ਸਥਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਗਠਨ(World Meteorological Organization) ਵੱਲੋਂ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਧਣ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੋਖਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡਬਲਯੂਐਮਓ ਦੀ ‘ਗਲੋਬਲ ਸੀ-ਲੈਵਲ ਰਾਈਜ਼ ਐਂਡ ਇਮਪਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼’ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੱਧਰ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਡੁੱਬਣ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਘਾਈ, ਢਾਕਾ, ਬੈਂਕਾਕ, ਜਕਾਰਤਾ, ਮੁੰਬਈ, ਮਾਪੁਟੋ, ਲਾਗੋਸ, ਕਾਹਿਰਾ, ਲੰਡਨ, ਕੋਪਨਹੇਗਨ, ਨਿਊਯਾਰਕ, ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਬਿਊਨਸ ਆਇਰਸ ਅਤੇ ਸੈਂਟੀਆਗੋ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ WMO ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, “ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਭੰਡਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੈ।
ਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖਤਰਾ ਵਧਾਏਗਾ
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਸੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਬਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ‘ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧਾਏਗੀ। ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ। ਸੋਕੇ, ਹੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਤੀਬਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ। ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖਤਰਾ ਵਧਾਏਗਾ।
