‘ਦ ਖ਼ਾਲਸ ਬਿਊਰੋ :- ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆਂ ‘ਚ ਸਥਿਤ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ ਫੇਅਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੇ ਹਾਊਸਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਟੈਕਨਾਲਿਜੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਸਿਸਕੋ ‘ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਦਲਿਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਨਾਲ ਜਾਤੀ ਭੇਤਭਾਵ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਅਜੀਹੇ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਦਲਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜਾਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਾੜਾ ਵਤੀਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੁੱਝ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਜਾਤੀ ਕੀ ਹੈ?
ਅਜੀਹਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਮਲਾ ਦਲਿਤ ਪੁਜਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ, ‘ਦਲਿਤ ਪੁਜਾਰੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ? ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਤੇਜ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਸਾਫ ਸੁਥਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਲਿਤ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨਹਾਉਂਦੇ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਿਰਫ ਬਾਥਰੂਮ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।”
ਜਾਤੀ ਭੇਤਭਾਵ ਦੀਆਂ ਅਜੀਹੀਆ ਸਿਰਫ ਕੁੱਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ, ਇਹ ਉਹ 60 ਗਵਾਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਸਥਿਤ ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਿੰਗ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ (ਏਕੇਐਸਸੀ) ਨੇ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਮਾਮਲਿਆ ਵਿੱਚ 60 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ‘ਚ ਸਥਿਤ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ ਫੇਅਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੇ ਹਾਊਸਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਨੇ 30 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਟੈਕਨਾਲਾਜੀ ਕੰਪਨੀ ਸਿਸਕੋ ‘ਚ ਇੱਕ ਦਲਿਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਹੀ 60 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ।
ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਿੰਗ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿਸਕੋ ਕੋਈ ਵੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ‘ਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਤੀ, ਰੁਤਬੇ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵੱਖਰੇਵਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ‘ਚ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਗਏ ਨੋਟਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕੰਪਨੀ ਦੋ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੀੜਤ ਤੇ ਤੰਗ-ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਛੂਟ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ‘ਤੇ ਲੱਗੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਬਚਾਅ ਕਰੇਗੀ।
ਉੱਥੇ ਹੀ ਕੁੱਝ ਸਮਾਜ ਸੇਵਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਚਲਦੇ ਕਿਸੇ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਅਧਾਰਤ ਲੇਖਿਕਾ ਯਸ਼ਿਕਾ ਦੱਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, “ਇਸ ਮਸਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ, ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ, ਲਿੰਗ ਭੇਦਭਾਵ, ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਬਾਰੇ ਵਿਤਕਰਾ ਤੇ ਅਪੰਗਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।”
ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਯਾਸ਼ੀਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਸਲੀ ਪਛਾਣ 2016 ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਛੁਪਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ PHD ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰੋਹਿਤ ਵੇਮੂਲਾ ਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੱਤਰ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਸੈਂਟਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਤੀ ਭੇਤਭਾਵ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਯਾਸ਼ਿਕਾ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਇੱਕ ਦਲਿਤ ਹੈ। ਯਸ਼ਿਕਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਤ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਦਲਿਤ ਨਹੀਂ ਦਿਖਦੀ, ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਦਲਿਤ ਲੜਕੀ ਕੋਲੰਬੀਆ ਪਹੁੰਚੀ।
ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਵੀ ਦਬਾਅ?
ਯਾਸ਼ਿਕਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ, ‘ਮੈਂ ਦੱਬੀ ਕੂਚਲੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਲਿਤ ਵਿਖਦੇ ਹਨ। ਯਾਸ਼ਿਕਾ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ‘ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਭੇਤਭਾਵ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਬਾਅ ਪਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ, ‘ਸਿਸਕੋ ‘ਚ ਹੋਏ ਜਾਤ ਮਾਮਲੇ ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਕਾਨੂੰਨ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਜਾਤੀ ਮਸਲਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਮੂਹ ਜਾਤ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿ ਨਸਲੀ ਮਾਮਲੇ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਹਿੰਦੂਵਾਦੀ ਸਮੂਹ ਹਿੰਦੂ ਅਮਰੀਕਨ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ (ਐੱਚਏਐੱਫ) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸੁਹਾਗ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ।
ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਗਲਤ ਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਸਿਰਫ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਹੀ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।” ਅਸੀਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ, ਨੇਪਾਲੀ ਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੀ ਨਸਲੀ ਪਹਿਚਾਣ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”
ਐਚਏਐਫ ਸਮੂਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਤੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਉੱਚਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਘੱਟ ਸਮਝ
ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਰੇ ਥੋੜੀ ਸਮਝ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਐਚਆਰ ਨੀਤੀ ‘ਚ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨੀ ਨੋਟਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ, “ਸਿਸਕੋ ਕੰਪਨੀ ਵੱਲੋਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।”
ਹਾਵਰਡ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੂਰਜ ਯੇਂਗਡੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਜਾਤੀ-ਅਮੀਰੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਹੈ।” ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਿੰਗ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਕਾਰਤੀਕੇਅਨ ਸ਼ਨਮੁਗਮ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਵੈਸੇ ਇਹ ਇਤਫ਼ਾਕ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਤੀਕੇਅਨ ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਦੀ ਜੈਕਸਨ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸੀ, ਇੱਥੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਤੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦਰਜ ਸੀ। 2016 ਵਿੱਚ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਬੁਕ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਰੇਖਾ ਦੇਣ ਦਾ ਪਹਿਲੂ ਵੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੰਬੇਦਕਰ ਕਿੰਗ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਬਣਾਇਆ।
ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀਏ
ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਤਕਰੀਬਨ 45 ਲੱਖ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਸਿਸਕੋ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਭਾਰਤੀਏ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 2003 ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 1.5 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕ ਦਲਿਤ ਜਾ ਪਿਛੜੀਂ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। 90 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਉੱਚੀਆਂ ਤੇ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਸਨ।”
ਸਮਾਜ ਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਤੀ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਹੋਵੇ।
ਸੂਖਮ ਵਿਤਕਰਾ
ਅਮਰੀਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਾਂ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਕਾਨੂੰਨ ਹੋਵੇ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਯੇਂਗੜੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰਾ ਸੂਖਮ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਖਾਂਦੇ ਹੋ, ਕੀ ਪਹਿਨਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਲਾ ਕੇ ਜੇਨਊ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਾਰਤੀਕੇਅਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ, ‘ਮੈਂ 2014 ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ “ਗਾਂ ਦੇ ਮੀਟ ਨੂੰ ਦਲਿਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਹਨ ਜੋ ਬੀਫ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ।”
ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਲਿਤ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅਮਰੀਕਾ ਆਉਂਦੇ ਹਾ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਡਰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਿਤੇ ਉਹੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।
2016 ਦੀ ਇਕੁਇਟੀ ਲੈਬਜ਼ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ 25 ਫੀਸਦੀ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਮੌਖਿਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ ਹੈ।
ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਤਿੰਨ ਦਲਿਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਤ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦਲਿਤ ਕੰਮ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਜਾਤ ਵਿਤਕਰੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ 60 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦਲਿਤ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਜਾਂ ਮਜ਼ਾਕ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਸੁਹਾਗ ਸ਼ੁਕਲਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਇਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਸਲੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਹੈ।ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੋ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ 70 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤ ਵੇਖੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।
ਆਲੋਚਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਜਾਤੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਹਿੰਦੂਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਹਿੰਦੂਤਵ ਖਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੈ’।
ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਕਸਰ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣ ਲਈ ਜਾਤੀ ਦੀ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਿਵੇਂ ਆਈਆਈਟੀ, ਬੀਆਈਟੀਐਸ ਪਿਲਾਨੀ ਵਰਗੇ ਨਾਮਵਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਸ਼ੋਕ (ਨਾਮ ਬਦਲਿਆ ਹੈ) ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਮਰਥਨ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਾਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲਿਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਅਸ਼ੋਕ, ਜੋ ਅਮਰੀਕੀ ਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਹੋਈ ਨੀ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾਅ ਤੇ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਾਤ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਮੂਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਾਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਤੋਂ ਵੀ ਲੋਕ ਬਚਾ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ”
ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ‘ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਲਿਤ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਨਾਲ ਹੋਏ ਵਿਤਕਰੇ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।’
ਅਸ਼ੋਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਦੀਵਾਲੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ ਹੋ? ਉਹ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਥੋਪਦੇ ਹਨ। ”
ਏ ਕੇ ਐਸ ਸੀ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਕਾਰਤੀਕਅਨ ਸਿਸਕੋ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 50 ਆਈ ਟੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਸੀਈਓ ਨੂੰ ‘ਇਕਜੁੱਟਤਾ ਬਿਆਨ’ ਭੇਜਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
