ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ 11.8% ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੈਂਪਲ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਸਟੈਟਿਸਟਿਕਲ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 2011-13 ਵਿੱਚ 1.7 ਸੀ, ਜੋ 2021-23 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 1.5 ਰਹਿ ਗਈ। ਦਿਹਾਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 1.8 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 1.6 (11.1% ਗਿਰਾਵਟ) ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 1.6 ਤੋਂ 1.4 (12.5% ਗਿਰਾਵਟ) ਹੋ ਗਈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਿਘਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਦਲਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਵਧਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦਾ ਦਬਾਅ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ 16.7% ਦੀ ਕਮੀ ਦੇਖੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ 2011-13 ਵਿੱਚ 2.4 ਸੀ, ਜੋ 2021-23 ਵਿੱਚ 2.0 ਰਹਿ ਗਈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਨਿਘਾਰ ਦਰਜ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ ’ਤੇ ਵਧਦੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਾਧੇ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।