ਬਿਉਰੋ ਰਿਪੋਰਟ: ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ (ਕੈਮਿਸਟਰੀ) 2024 ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ 3 ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡੇਵਿਡ ਬੇਕਰ, ਜੌਨ ਜੰਪਰ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡੇਮਿਸ ਹੈਸਾਬਿਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਨਾਮ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਡੇਵਿਡ ਬੇਕਰ ਨੂੰ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਬਣਾਇਆ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਨਵੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਟੀਕੇ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨਾਮ ਦਾ ਦੂਜਾ ਹਿੱਸਾ ਡੇਮਿਸ ਅਤੇ ਜੌਨ ਜੰਪਰ ਨੂੰ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਏਆਈ ਮਾਡਲ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਦਵਾਈ-ਟੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਲਈ ਇੱਕ ਰਸਾਇਣਿਕ ਔਜ਼ਾਰ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲਗਭਗ 20 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡਾਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 2003 ਵਿੱਚ, ਡੇਵਿਡ ਬੇਕਰ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਬਣਾਈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਟੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
AI ਮਾਡਲ ਅਲਫਾਫੋਲਡ ਨਾਲ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੀ
ਦੂਜੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇੱਕ AI ਮਾਡਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਿੱਚ ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡ ਲੰਬੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ 3D ਬਣਤਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ।
ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ, ਡੇਮਿਸ ਹੈਸਾਬਿਸ ਅਤੇ ਜੌਨ ਜੰਪਰ ਨੇ ਇੱਕ AI ਮਾਡਲ AlphaFold 2 ਬਣਾਇਆ। ਇਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ 200 ਮਿਲੀਅਨ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕੇ। ਅੱਜ ਅਲਫਾਫੋਲਡ ਮਾਡਲ 190 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਪਾਚਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੀ ਹੈ।