ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ 2021 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 81 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦਾ 12% ਹੈ। ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਹਨ। ਹੈਲਥ ਇਫੈਕਟਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (HEI) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਚੀਨ ਵਿੱਚ 23 ਲੱਖ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 21 ਲੱਖ ਹਨ।
HEI ਯੂਨੀਸੇਫ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2021 ਵਿੱਚ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 1,69,400 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਈਜੀਰੀਆ (1,14,100), ਪਾਕਿਸਤਾਨ (68,100), ਇਥੋਪੀਆ (31,000) ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ (19,100) ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ 7 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 5 ਲੱਖ ਬੱਚੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਕਾਰਨ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ।
ਹੈਲਥ ਇਫੈਕਟਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ, ਰਿਹਾਇਸ਼, ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਬਾਲਣ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ PM 2.5 ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ 90% ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਘਾਤਕ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੀਐਮ 2.5 ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਓਜ਼ੋਨ ਗੈਸ ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।
ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰਾ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ
HEI ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੌਤਾਂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ-ਸਬੰਧਤ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਮ, ਘੱਟ ਜਨਮ ਵਜ਼ਨ, ਦਮਾ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਗਲੋਬਲ ਬੋਰਡਨ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ੀਜ਼ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੌਤ ਦਰ 164 ਪ੍ਰਤੀ 100,000 ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ 108 ਪ੍ਰਤੀ 100,000 ਹੈ।
