ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਣਜਾਣ ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਕਾਲ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਮੋਬਾਈਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ‘ਤੇ ਕਾਲਰ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨੰਬਰ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਐਪ ਵਰਤੇ। ਟੈਲੀਕਾਮ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (TRAI) ਅਤੇ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਟੈਲੀਕਾਮ (DoT) ਨੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਮ ਉਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੇ ਨੰਬਰ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਆਈਡੀ ਪਰੂਫ਼ (CAF) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਸੇਵਾ ‘ਕਾਲਿੰਗ ਨੇਮ ਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ’ (CNAP) ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਡਿਫਾਲਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਰੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਚਾਲੂ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਡੀਐਕਟੀਵੇਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਟੈਲੀਕਾਮ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਟ੍ਰਾਇਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਬ 4G ਅਤੇ 5G ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ‘ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਦਕਿ 2G/3G ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਵੇਂ ਡਿਵਾਈਸਾਂ (6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੇਚੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੀਚਰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਬਲਕ ਕਨੈਕਸ਼ਨ, ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀਮਾਰਕੀਟਰ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਣਗੇ।
TRAI-DoT ਵਿਚਕਾਰ 3 ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂਆਂ ‘ਤੇ ਫੈਸਲਾ
- ਪੁਰਾਣੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ (ਫਰਵਰੀ 2024): TRAI ਨੇ CNAP ਨੂੰ ਓਪਟ-ਇਨ (ਸਿਰਫ਼ ਰਿਕਵੈਸਟ ‘ਤੇ ਚਾਲੂ) ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਬਚੀ ਰਹੇ।
- DoT ਦੀ ਰਾਏ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ: DoT ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਡਿਫਾਲਟ ਚਾਲੂ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਓਪਟ-ਆਊਟ (ਨਾ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਡੀਐਕਟੀਵੇਟ ਕਰ ਸਕਣ) ਹੋਵੇ। ਇਹ ਧੋਖਾਧੜੀ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਅਸਰਦਾਰ ਹੈ।
- TRAI ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ: 28 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ TRAI ਨੇ DoT ਨਾਲ ਏਕਮਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ CNAP ਦੀ ਰੋਲਆਊਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ।
ਇਹ ਸੇਵਾ ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ, ਵਿੱਤੀ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਪੈਮ ਕਾਲਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕੇਗੀ। ਉਪਭੋਗਤਾ ਜਾਣ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਕੌਣ ਕਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਧੇਗੀ। ਪਰ, CLIR (ਕਾਲਿੰਗ ਲਾਈਨ ਆਈਡੈਂਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਰਿਸਟ੍ਰਿਕਸ਼ਨ) ਵਾਲੇ ਉਪਭੋਗਤਾ (ਜਿਵੇਂ ਖੁਫੀਆ ਅਧਿਕਾਰੀ, VIPs) ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਟੈਲੀਕਾਮ ਕੰਪਨੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਲਾਅ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਧੋਖਾ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ।ਟੈਲੀਕਾਮ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਹੈ, ਜੋ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਣਾਏਗਾ। DoT ਨੇ ਟੈਲੀਕਾਮ ਆਪ੍ਰੇਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਪੈਮ ਅਤੇ ਘੁਟਾਲੇ ਘਟਣਗੇ, ਪਰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ।