ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 45 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਮਹਿਤਾ ਨੇੜੇ ਧਰਦੇਓ ਪਿੰਡ ਦੀ ਔਰਤ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। 1989 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 20,000 ਰੁਪਏ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅੱਜ 3.5 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਟਰਨਓਵਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੂਬੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਇਕਲੌਤੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ, ਜੋ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ 100 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।
4 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ, ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਰੰਧਾਵਾ ਮਸ਼ਰੂਮ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ 12 ਸੀਮਿੰਟ ਦੇ ਵਧਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 32, ਚੌੜਾਈ 19 ਅਤੇ ਉਚਾਈ 15 ਫੁੱਟ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ 2,400 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਮਸ਼ਰੂਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਮਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 29,000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬਟਨ ਮਸ਼ਰੂਮ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮਾਮੇ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ
70 ਸਾਲਾ ਹਰਜਿੰਦਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕੇ ਘਰ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਘਰ ਆ ਕੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਕੰਮ ਲਈ ਬਲਾਕ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਥੋਂ ਸੁਝਾਅ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ 10 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਅਤੇ 10 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਖੁਦ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਤੱਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ 600 ਕਿਲੋ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ
ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ 100 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 30 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੀਪ ਦੇ ਖੁੰਬਾਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ 600 ਕਿਲੋ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤਿਆਰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕੰਮ ਹਾਈਟੈਕ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖਰਚਾ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਬਿੱਲ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਹਰਜਿੰਦਰ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ
ਹਰਜਿੰਦਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ਪਤੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਉਤਪਾਦ ਲੈ ਕੇ ਵੇਚਣ ਚਲਾ ਗਿਆ ਪਰ ਮਾਲ ਨਹੀਂ ਵਿਕਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰੀ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ 4-5 ਫਿਰ 10 ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕੰਮ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਹਿਯੋਗ…
ਹਰਜਿੰਦਰ ਦੇ 4 ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜਾ ਜਗਦੀਪ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕੇਲਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨਜੀਤ, ਮਨਦੀਪ, ਹਰਪ੍ਰੀਤ, ਪੋਤਾ ਸਾਹਿਲਦੀਪ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਗੁਰਜੀਤ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ।
