ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਆਖਰਕਾਰ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜ਼ੇਲੇਂਸਕੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ। ਯੂਕਰੇਨ ਆਪਣੇ ਦੁਰਲੱਭ ਖਣਿਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਯੂਕਰੇਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2025 ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਣਿਜ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਖਣਿਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਤਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਹੁੰਚ ਮਿਲੇਗੀ।
ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਅਮਰੀਕਾ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਸੌਦੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਯੂਕਰੇਨ ਦੀ ਜੰਗ-ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਅਧੀਨ, ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਫੰਡ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਗੇ, ਜੋ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਪੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਰਾਹੀਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗਾ, ਜਦਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਆਪਣੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨ ਦਾ 50% ਇਸ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਫੰਡ ਪਹਿਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਫੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਵੋਟਿੰਗ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲੇਗੀ, ਜੋ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਹਾਇਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਪਰ ਅਤੀਤ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸੌਦੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਹਾਇਤਾ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਪੱਕੀ ਗਰੰਟੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ‘ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡੇਨਿਸ ਸ਼ਮੀਹਾਲ ਨੇ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ ‘ਤੇ ਇਸ ਸੌਦੇ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ, ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ, ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਰਣਨੀਤਕ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਆਪਣੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ, ਜ਼ਮੀਨ, ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ‘ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੇਗਾ।
ਅਮਰੀਕੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਸਕਾਟ ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ‘ਐਕਸ’ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਯੂਕਰੇਨ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ, ਅਮਰੀਕੀ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਵੇਗੀ।
ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਟਰੰਪ ਨੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੋਲੋਦਿਮੀਰ ਜ਼ੇਲੈਂਸਕੀ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੂਤਿਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੰਗ ਨੂੰ ਲੰਮਾ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ।
ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ
ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ 2022 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਦੀ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 2025 ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਯੂਕਰੇਨ ਤੋਂ ਆਰਥਿਕ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਟਰੰਪ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਭਾਰੀ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁਰਲੱਭ ਖਣਿਜਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਯੂਕਰੇਨ ਕੋਲ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਘੋਸ਼ਿਤ 34 ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਣਿਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 22 ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਥੀਅਮ, ਕੋਬਾਲਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਖਣਿਜ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨ, ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਚਿਪਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਚੀਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤੀ ਦੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਪਲਾਇਰ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੌਦੇ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਸਨ। ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੋਲੋਦੀਮੀਰ ਜ਼ੇਲੇਂਸਕੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੌਦੇ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਰਹੇ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰੰਟੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 2025 ਵਿੱਚ ਜ਼ੇਲੇਂਸਕੀ ਦੀ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਟਰੰਪ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਬਹਿਸ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੌਦਾ ਫਸ ਗਿਆ। ਪਰ ਟਰੰਪ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦਬਾਅ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਯੂਕਰੇਨ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਸਮਝੌਤੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ
ਅਮਰੀਕਾ-ਯੂਕਰੇਨ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਨਿਵੇਸ਼ ਫੰਡ
ਇਸ ਫੰਡ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਰੂਸੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਫੰਡ ਅਮਰੀਕੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਤ ਨਿਗਮ (DFC) ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸਦੇ ਬਦਲੇ ਉਸਨੂੰ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਦੁਰਲੱਭ ਖਣਿਜਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ:
ਯੂਕਰੇਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੁਰਲੱਭ ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿਥੀਅਮ, ਕੋਬਾਲਟ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਫਾਈਟ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਵੇਗਾ। ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੂਕਰੇਨ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਲਗਭਗ 5% ਖਣਿਜ ਸੰਪਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡੋਨੇਟਸਕ ਅਤੇ ਲੁਹਾਨਸਕ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਖੇਤਰ ਰੂਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਹ ਸੌਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਤਕਨੀਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ।
ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰੰਟੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨ ਲਈ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰੰਟੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਮੰਗ ਸੀ। ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਰਥਿਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਕਰੇਨ ਲਈ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਛੱਡ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਸੌਦੇ ਦਾ ਮੁੱਲ
ਟਰੰਪ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 500 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਸੌਦੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਕੇ 350 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ “ਖਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਸੌਦਾ” ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀ ਸਹੀ ਕੀਮਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ। ਇਸ ਸੌਦੇ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫੌਜੀ ਉਪਕਰਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
