ਸਾਲ 2025 ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਚੌਥੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਨਾਮੀਨਲ ਜੀਡੀਪੀ 4.18 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (ਲਗਭਗ ₹350 ਲੱਖ ਕਰੋੜ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਗਲੇ 2.5 ਤੋਂ 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ 2030 ਤੱਕ ਜੀਡੀਪੀ 7.3 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (₹655 ਲੱਖ ਕਰੋੜ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਦੂਜੀ ਤਿਮਾਹੀ (Q2 FY 2025-26) ਵਿੱਚ ਰੀਅਲ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 8.2% ਰਹੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੀਆਂ ਛੇ ਤਿਮਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਮਜ਼ਬੂਤ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ। ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਲਈ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿਕਾਸ ਅਨੁਮਾਨ 6.8% ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 7.3% ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਵਧਾਏ ਹਨ – ਫਿਚ ਨੇ FY26 ਲਈ 7.4%, ਏਡੀਬੀ ਨੇ 7.2%, ਆਈਐਮਐਫ ਨੇ 6.6% ਅਤੇ ਮੂਡੀਜ਼ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜੀ-20 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੱਸਿਆ।
ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਵੱਡੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ। ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰਿਟੇਲ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਰ ਘਟ ਕੇ 0.71% ‘ਤੇ ਆ ਗਈ, ਜੋ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ 4.26% ਸੀ। ਭੋਜਨ ਵਸਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਰਹੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਰੈਪੋ ਰੇਟ ਵਿੱਚ 0.25% ਕਟੌਤੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ 5.25% ‘ਤੇ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੋਮ ਲੋਨ ਅਤੇ ਕਾਰ ਲੋਨ ਸਸਤੇ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਉੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ‘ਗੋਲਡੀਲਾਕਸ ਪੀਰੀਅਡ’ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹਾਲਤ ਹੈ।
ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਖ਼ਬਰਾਂ ਹਨ। ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ ਘਟ ਕੇ 4.7% ‘ਤੇ ਆ ਗਈ, ਜੋ ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੱਧਰ ਹੈ। ਪੀਐਲਐਫਐਸ ਡੇਟਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿਹਾਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ 3.9% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖੀ ਗਈ – ਸ਼ਹਿਰੀ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ 9.3% ਅਤੇ ਦਿਹਾਤੀ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ 3.4%। ਲੇਬਰ ਫੋਰਸ ਪਾਰਟੀਸੀਪੇਸ਼ਨ ਰੇਟ ਵਧ ਕੇ 55.8% ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਰਿਕਾਰਡ ਪੱਧਰ ਹੈ।ਗਲੋਬਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਟਰੰਪ ਟੈਰਿਫ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲ ਆਇਆ।
ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਮਰਚੈਂਡਾਈਜ਼ ਨਿਰਯਾਤ 38.13 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਰਿਹਾ, ਜੋ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਕਾਜੂ (64%), ਮਰੀਨ ਪ੍ਰੋਡਕਟਸ (62%) ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਗੁੱਡਜ਼ (17%) ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਨਿਰਯਾਤ 8.65% ਵਧ ਕੇ 270 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ 686.2 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (₹61 ਲੱਖ ਕਰੋੜ) ‘ਤੇ ਹੈ, ਜੋ 11 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ 2047 ਤੱਕ ਉੱਚ ਮੱਧ-ਆਮਦਨੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਦੇ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ, ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਇਸ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹਨ। ਮਹਿੰਗਾਈ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰਜ਼ਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ।
ਜੀਡੀਪੀ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਗਣਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਜੀਡੀਪੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਕੀਤਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ – ਰੀਅਲ ਜੀਡੀਪੀ (ਸਥਿਰ ਕੀਮਤਾਂ ‘ਤੇ) ਅਤੇ ਨਾਮੀਨਲ ਜੀਡੀਪੀ (ਮੌਜੂਦਾ ਕੀਮਤਾਂ ‘ਤੇ)। ਬੇਸ ਈਅਰ 2011-12 ਹੈ। ਫਾਰਮੂਲਾ: GDP = C (ਨਿੱਜੀ ਖਪਤ) + G (ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚ) + I (ਨਿਵੇਸ਼) + NX (ਨੈੱਟ ਨਿਰਯਾਤ)। ਜੀਡੀਪੀ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਇੰਜਣ ਹਨ – ਨਿੱਜੀ ਖਪਤ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿਕਾਸ (32% ਯੋਗਦਾਨ), ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚ (11%) ਅਤੇ ਨੈੱਟ ਨਿਰਯਾਤ।ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, 2025 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
