ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਨੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 100 ਟਨ (1 ਲੱਖ ਕਿਲੋ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਨਾ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। 1991 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਹੈ। ਦੈਨਿਕ ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ, ਆਰਬੀਆਈ ਕੋਲ ਕੁੱਲ 822.1 ਟਨ ਸੋਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 413.8 ਟਨ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਸੀ।
ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 27.5 ਟਨ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਰਬੀਆਈ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਸਕੇ। ਭਾਰਤ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵਧੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਆਰਬੀਆਈ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸੋਨੇ ਦੇ ਇਸ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।
ਆਰਬੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਆਰਬੀਆਈ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੋਨਾ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਇਹ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸੋਨੇ ਦਾ ਸਟਾਕ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ।
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਸੋਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1991 ਵਿੱਚ, ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਸੋਨੇ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ 15 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ (ਆਈਐਮਐਫ) ਤੋਂ 200 ਟਨ ਸੋਨਾ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਟਾਕ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- 100 ਟਨ ਸੋਨਾ ਭਾਰਤ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਆਰਬੀਆਈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੋਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਰਬੀਆਈ ਨੂੰ ਕਸਟਮ ਡਿਊਟੀ ਵਿੱਚ ਛੋਟ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਯਾਤ ‘ਤੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਜੀਐਸਟੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਛੋਟ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਟੈਕਸ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਹੈ।
- ਸੋਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਕਦਮ RBI ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਲਾਗਤਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਉਹ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੂੰ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਰਕਮ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
- ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਮਿੰਟ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦਫਤਰ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸੋਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਗਪੁਰ ‘ਚ ਬਣੀ ਵਾਲਟ ‘ਚ ਪੂਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੋਨਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਆਰਬੀਆਈ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸੋਨਾ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸੋਨਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੇਗਾ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੂਚਾਲ ਜਾਂ ਹੜ੍ਹ, ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨਾ ਰੱਖਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੋਨਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸੋਨਾ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਧਣ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸੋਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਜਾਂ ਆਯਾਤ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਸੋਨੇ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਜ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
