ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਇਕਾਨਮੀ (ਸੀਐਮਆਈਈ) ਦੀ ਜੁਲਾਈ 2025 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ 34 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ 6.8% ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਜੂਨ 2025 ਵਿੱਚ 7% ਸੀ। ਇਹ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ 7% ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆਈ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਈ 2025 ਵਿੱਚ 6.9% ਸੀ।
ਇਸ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦਰ (ਐਲਪੀਆਰ) ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੈ, ਜੋ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ 41.5% ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ, ਜੋ ਜੂਨ ਵਿੱਚ 41.3% ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 30 ਲੱਖ ਵਾਧੂ ਲੋਕ ਕਿਰਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧੀ।ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੁਲਾਈ 2025 ਵਿੱਚ 43.3 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਜਨਵਰੀ 2016 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਵਿੱਚ 43.2 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਘਟ ਕੇ 42.6 ਕਰੋੜ ਰਹਿ ਗਈ।
ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ 64 ਲੱਖ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ 33 ਲੱਖ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਮ ਮਿਲਿਆ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਦਰ ਕੰਮਕਾਜੀ ਉਮਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2025-26 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਔਸਤ ਮਾਸਿਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ 7.2% ਰਹੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲਾਂ (2023-24 ਅਤੇ 2024-25) ਵਿੱਚ 8.1% ਅਤੇ 2024-25 ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਿਮਾਹੀ ਵਿੱਚ 7.8% ਸੀ। ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਰਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਸੁਧਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਰ 40% ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ, ਪਰ 2022-23 ਵਿੱਚ ਇਹ 36.4% ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।
2023-24 ਵਿੱਚ ਇਹ 37.1% ਅਤੇ 2024-25 ਵਿੱਚ 37.8% ਹੋਈ। 2025-26 ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਰ 38% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਰਿਕਵਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਸੀਐਮਆਈਈ ਦੇ ਖਪਤਕਾਰ ਪਿਰਾਮਿਡ ਘਰੇਲੂ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸੁਧਾਰ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਧਦੀ ਕਿਰਤ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਸਿਰਜਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਸੁਧਾਰ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਜਾ ਸਕਣ।
ਇਸ ਸਾਲ ਐਲਪੀਆਰ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ
ਮਹੀਨਾ ਕਿਰਤ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ
ਜਨਵਰੀ 41.12 7.79
ਫਰਵਰੀ 41.30 8.17
ਮਾਰਚ 40.75 7.63
ਅਪ੍ਰੈਲ 42.13 7.73
ਮਈ 41.40 6.90
ਜੂਨ 41.30 7.54
ਜੁਲਾਈ 41.50 6.8 (ਦਰ ਫੀਸਦੀ ਵਿਚ ਹੈ)
