ਬਿਓਰੋ ਰਿਪੋਰਟ: ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰੇ ’ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ (IAF) ਦੇ AN-12 ਜਹਾਜ਼ (Antonov-12) ਦੇ ਕਰੈਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ 56 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਚਾਰ ਹੋਰ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਰਚ ਆਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਸ ਸਰਚ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਫੌਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ‘ਡੋਗਰਾ ਸਕਾਊਟਸ’ ਅਤੇ ‘ਤਿਰੰਗਾ ਮਾਉਂਟੇਨ ਰੈਸਕਿਊ’ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਟੀਮ ਨੇ ਲੱਭੇ ਹਨ।
ਦੋ ਇੰਜਣ ਵਾਲਾ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਜਹਾਜ਼ 7 ਫਰਵਰੀ 1968 ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਲੇਹ ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 102 ਲੋਕ ਸਨ। ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਪੀਟੀਆਈ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਅਸਾਧਾਰਨ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ, 1968 ਵਿੱਚ ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰੇ ’ਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋਏ ਏਐਨ-12 ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਮਦ ਕਰਨ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।”
2003 ਵਿੱਚ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲਾਸ਼ਾਂ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਡੋਗਰਾ ਸਕਾਊਟਸ 2005, 2006, 2013 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸਨ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਰੈਸ਼ ਸਾਈਟ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ, 2019 ਤੱਕ, ਸਿਰਫ ਪੰਜ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹੀ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕੇ।
ਤਿੰਨ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ
‘ਚੰਦਰ ਭਾਗਾ ਮਾਉਂਟੇਨ ਐਕਸਪੇਡਿਸ਼ਨ’ ਨੇ ਹੁਣ ਚਾਰ ਹੋਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਬਰਾਮਦ ਕਰਕੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਚਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਲਾਸ਼ਾਂ ਮਲਖਣ ਸਿੰਘ, ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਨਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਥਾਮਸ ਚੇਰੀਅਨ ਦੀਆਂ ਹਨ।
ਆਖ਼ਰ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ 56 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ੌਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਾਂ/ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲੇਗੀ। ਥਾਮਸ ਚੇਰੀਅਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਦਾਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਥਾਮਸ ਚੇਰੀਅਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 22 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ।
2003 ਵਿੱਚ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਨਮੁਲਾ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਥਾਮਸ ਚੇਰੀਅਨ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਰਾ ਥਾਮਸ ਵਰਗੀਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਸ ਪਲ ਹੈ ਪਰ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਲਈ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਦੀਆਂ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਅਜੇ ਹੋਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਾਕੀ
56 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸੈਨਿਕ ਵੀ AN12 ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਟਾਯਮ ਦੇ ਕੇਪੀ ਪਨੀਕਰ, ਕੇਕੇ ਰਾਜਪਨ ਅਤੇ ਆਰਮੀ ਸਰਵਿਸ ਕੋਰ ਦੇ ਐਸ ਭਾਸਕਰਨ ਪਿੱਲਈ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰੇ ਤੋਂ ਚਾਰ ਹੋਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਚੌਥੀ ਲਾਸ਼ ਰੰਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਪੀਐਸ ਜੋਸੇਫ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਸੀ।
